Khái niệm Terroir là gì?
Không chỉ với rượu vang, thuật ngữ Terroir được sử dụng để nêu lên mối quan hệ giữa yếu tố môi trường với chất lượng cây trồng. Những yếu tố này vô cùng đa dạng từ đặc điểm thổ nhưỡng, khí hậu, sự đa dạng của thảm thực – động vật tới tập quán canh tác của người dân địa phương. Sự tổng hòa của các yếu tố quyết định tới cây trồng và tạo nên vùng Terroir riêng biệt.
Cụm từ Terroir bắt nguồn từ tiếng La tinh với hàm nghĩa chỉ đất hoặc mảnh đất. Tuy nhiên, ý nghĩa của thuật ngữ này được hiểu rộng hơn thế bằng việc nhấn mạnh sự khác nhau giữa hương vị của trái cây tại mỗi vùng hay thửa ruộng riêng biệt, đặc biệt là đối với cây nho. Đến tận bây giờ cũng khó có thể tìm kiếm được cụm từ thay thế trong tiếng Anh hay tiếng Việt để diễn tả trọn vẹn ẩn ý sâu xa này.
Mối quan hệ giữa Terroir và rượu vang
Với những tín đồ rượu vang thì thuật ngữ này không phải là điều quá xa lạ và được sử dụng để nhận biết, phân tách các chủng loại khác nhau. Điều này có được là bởi nho là một trong những loại trái cây chịu ảnh hưởng mạnh mẽ nhất của yếu tố môi trường – Terroir.
Hệ thống phân loại rượu vang AOC trên phạm vi toàn cầu được xây dựng dựa trên cơ sở của Terroir. Theo đó, chất lượng đặc trưng và riêng biệt của từng loại rượu sẽ chịu ảnh hưởng từ Terroir của vùng đất ấy. Dù là cùng một giống nho nhưng được trồng trên các vùng thổ nhưỡng khí hậu khác nhau và được chăm sóc theo quy cách đặc trưng sẽ tạo nên hương vị không giống nhau. Điều này thậm chí xảy ra ở trong cùng một khu vực như Bourgogne khi mà các vườn nho sát nhau cho ra những loại rượu nho khác biệt.
Những yếu tố tạo nên Terroir
Như đã đề cập ở trên, Terroir là sự tổng hòa của cả yếu tố tự nhiên và con người tác động lên hương vị của rượu vang. Nắm được thuật ngữ này sẽ giúp thực khách lựa chọn được dòng rượu phù hợp với từng hoàn cảnh một cách dễ dàng hơn. Sau đây là những yếu tố bao hàm của Terroir:
Đặc trưng tự nhiên của Terroir
Nông nghiệp nói chung và trồng nho nói riêng phụ thuộc rất nhiều vào điều kiện khí hậu cũng như môi trường. Và đây cũng chính là những tác động lớn nhất tới chất lượng nho và rượu vang thành phẩm sau này.
Khí hậu
Đặc điểm khí hậu tạo nên những tác động mang tính quyết định và khác biệt trong hương vị rượu vang. Yếu tố này được hiểu theo hai cách gồm có phân vùng khí hậu và đặc điểm từng vùng. Hai yếu tố này kết hợp cùng nhau lại tạo nên nhiều thú vị và bất ngờ hơn. Trước hết, khí hậu được chia thành ba cấp độ từ khu vực rộng lớn tới tiểu vùng và thấp nhất là vi khí hậu. Chính vì thế, dù trong cùng một khu vực trồng nho nhưng giữa các thửa lại mang đến hương vị khác nhau.
Về yếu tố đặc điểm khí hậu được chia thành ấm áp và mát mẻ. Rượu vang được sản xuất ở khu vực ấm sẽ có độ cồn cao hơn bởi lượng đường trong quả nho cao hơn. Trong khi đó, trái nho ở khu vực mát mẻ sở hữu vị chua đặc trưng để tạo nên hương vị rượu riêng biệt mà cuốn hút. Có thể thấy, đặc trưng khí hậu bao gồm rất nhiều những thành tố nhỏ khiến cho rượu vang từ mọi nơi trên thế giới có nét thu hút khác nhau.
Địa hình
Mỗi loại địa hình sở hữu đặc điểm tự nhiên khác nhau từ sự màu mỡ cho tới khả năng giữ nhiệt và thoát nước. Dựa trên yếu tố này, cây nho sẽ phát triển với tốc độ khác nhau và cho ra chất lượng trái riêng biệt. Một số loại đất rất phù hợp cho sinh trưởng của nho phải kể đến như đất từ đá granite hay đất đá phiến. Và trên mỗi vùng đất, sự kết hợp giữa địa hình và thời gian tiếp xúc ánh nắng ảnh hưởng tới độ đậm nhạt của rượu.
Thảm thực – động vật
Sự đa dạng của sinh vật phát triển bên trong và ngoài vườn nho cũng là yếu tố ảnh hưởng ít nhiều tới chất lượng rượu. Bởi lẽ các yếu tố tự nhiên có mối quan hệ chặt chẽ và cộng hưởng với nhau. Khả năng phát triển và tác động tới hương vị rượu liên hệ tới môi trường sinh vật xung quanh.
Đặc trưng con người của Terroir
Thuật ngữ Terroir được mở rộng hơn về sau này và bao hàm của sự can thiệp của con người trong quá trình canh tác cũng như sản xuất rượu vang.
Tập quán canh tác địa phương
Hình thức trồng nho đã có nhiều thay đổi so với thời nguyên sơ khi khoa học công nghệ phát triển nhanh chóng. Người nông dân có thể lựa chọn phát triển vườn nho theo hướng hữu cơ hoặc sinh động học. Sự khác biệt trong phương thức phát triển cây tác động tới hương vị của quả và rượu nho.
Truyền thống sản xuất rượu
Các kỹ thuật sản xuất rượu đóng phần không nhỏ tạo nên Terroir trong thế giới rượu vang. Tùy thuộc vào phương thức của nhà sản xuất mà lên men tự nhiên hay chọn lọc được cân nhắc sử dụng. Mỗi phương pháp đều sở hữu ưu điểm khác nhau và khả năng thể hiển hương vị đặc trưng của vùng trồng.
Có thể thấy, thuật ngữ Terroir vừa dễ nắm bắt nhưng cũng chứa những yếu tố phức tạp. Những thành tố của Terroir thể hiện rõ nét và sâu sắc nhất thông quan hương vị rượu vang. Hiểu được thuật ngữ này, người thưởng thức cũng phần nào nắm được lý do cho những hương vị rượu vang đặc trưng.